Voedselbos
Voedselbossen worden steeds populairder. Dat is niet zo vreemd wanneer je beseft dat het concept voedselbossen een zeer natuur-inclusieve manier van landbouw betreft. Daarnaast is het een concept dat ook voor burgers uitnodigt om ermee aan de slag te gaan. Een voedselbos is te vergelijken met een ‘Garden of Eden’. Het is een paradijs voor mensen, dieren… en planten!
Wat is een voedselbos?
Een voedselbos is een door mensen ontworpen, productief ecosysteem naar het voorbeeld van een natuurlijk bos. Je vindt er een hoge diversiteit aan houtige en/of meerjarige soorten, waarvan delen (zaden, vruchten, stengels, bladeren etc) voor de mens als voedsel dienen. Er is een rijke bosbodem en het je ziet verschillende vegetatielagen, waarover later meer op deze pagina.
Een voedselbos zoemt van het leven. Overal waar je kijkt groeit voedsel en het systeem is zodanig in balans dat onderhoud vooral bestaat uit niets doen. Ofwel… het ecosysteem z’n gang laten gaan, terwijl jij je verwondert over de veerkracht van de natuur. Mits je een goed doordacht ontwerp hebt natuurlijk!
En dat “niets doen”… Dat klinkt gemakkelijker dan je denkt. Wij mensen zijn zo gewend om in te grijpen in de ecologische processen die we vaak maar zo matig begrijpen. Het “niets doen” betekent in de praktijk dat je zorgt dat het ecosysteem zoals het ontworpen is kan groeien. Hoe dat onderhoud er precies uitziet is per project en per klant verschillend. Afhankelijk van de wensen van de klant en de functies die het voedselbos gaat vervullen.
Sjonge… dat klinkt te mooi om waar te zijn.
In Nederland zijn we gewend aan monoculturen. Onze productiebossen en de gangbare landbouw methoden hebben het landschap tot ‘groene woestijnen’ gevormd, waarin biodiversiteit ver te zoeken is. De levendigheid ontbreekt. In voedselbossen is het de diversiteit en complexiteit van het ecosysteem die zorgt voor veerkracht, waardoor de boer of de voedselboswachter kan rekenen op een rijke diversiteit aan oogst èn een prachtige omgeving.
Op avontuur met mijn cursisten in Voedselbos Ketelbroek.
Voedselbos Ketelbroek. Bron: www.volkskrant.nl
Voedselbos ontwerpcursus & online basiscursus
Bij Puur Permacultuur kun je je helemaal onderdompelen in de voedselbos wereld. Leer alles wat je moet weten om met voedselbossen aan de slag te gaan in de online voedselbos cursus. En ontwerp jouw eigen voedselbos of eetbare tuin tijdens de ontwerpcursus.
Het hek van de dam.
Het was in 2007 dat ik voor het eerst kennis maakte met het concept voedselbos. Een tropical food forest in Noord Thailand waar in alle weelderigheid mango’s, papaya’s, bananen, koffie, thee, gember, en zoveel meer te oogsten was. Naast al dat lekkers zorgde het voedselbos ervoor dat het water, dat in het regenseizoen zo overvloedig valt, in de bodem werd opgeslagen. Zodat er in het droge seizoen voldoende water was. Zelfs zo veel dat we onderaan de heuvel in de zwemvijver konden spartelen.
In Nederland was het concept voedselbos een nog weinig verkend gebied. Gelukkig kwam daar verandering in toen Wouter van Eck startte met voedselbos Ketelbroek. Mondjesmaat ontstonden er cursussen en begonnen meer mensen een voedselbos. Maar de laatste jaren gaat het ineens snel en lijkt het hek van de dam. Nederland wordt steeds meer een koploper op dit gebied.
Voor Nederland als vooraanstaande landbouw exporteur is dit een geweldige kans. Steeds meer mensen zien in dat een voedselbos bijdraagt aan de transitie die zo hard nodig is. Een belangrijke winst op het gebied van wateropslag, bodemopbouw, koolstofbinding, biodiversiteit, diversifiering van de oogst, locale voedselproductie en (in mijn ogen) een mooier landschap. Steeds meer boeren en burgers laten zien wat er mogelijk is wanneer we omschakelen naar een rijk en gevarieerd landschap gericht op voedselproductie. Een ontwikkeling die niet voor niets in opmars is.
Green Deal Voedselbossen
Een belangrijke stap voorwaarts in de voedselbos beweging is de Green Deal Voedselbossen. Overheden, beleidsmakers, koplopers en faciliterende partijen hebben met de Green Deal Voedselbossen afgesproken dat zij zich in samenwerking inspannen om het areaal voedselbossen te helpen vergroten. Dit heeft ervoor gezorgd dat het het concept voedselbos helder is gedefinieerd en dat er nu in rap tempo meer voedselbossen verrijzen, zowel particulier als bedrijfsmatig. Projecten tot zelfs 20 hectare, zoals het voedselbos in Schijndel.
In de Green Deal wordt een voedselbos als volgt gedefinieerd:
“Een door mensen ontworpen productief ecosysteem naar het voorbeeld van een natuurlijk bos, met een hoge diversiteit aan meerjarige soorten, waarvan delen (vruchten, zaden, bladeren, stengels ed) voor de mens als voedsel dienen. Met aanwezigheid van:
Een kruinlaag van hogere bomen;
Minimaal drie van de andere niches of vegetatielagen van resp. lagere bomen, struiken, kruiden, bodembedekkers, ondergrondse gewassen en klimplanten.
Een rijk bosleven.
Een voedselbos heeft een robuuste omvang, d.w.z. een oppervlakte van minimaal 0,5 hectare in een ecologisch rijke omgeving; in een ernstig verarmde omgeving is een minimale omvang van 20 hectare vereist.”
Zeven lagen in een voedselbos
Slim ‘stapelen’ van beplanting maakt dat het zonlicht optimaal benut wordt en er een zo hoog mogelijk rendement ontstaat. In elke laag kies je planten die een directe oogst geven of planten die ondersteunend zijn aan de planten die oogst geven. In het filmpje hiernaast over het bos van Martin Crawford worden de lagen duidelijk uitgelegd en komt de opbouw van zijn voedselbos in beeld.
De zeven lagen zijn:
1: kruinbomen. 2: lagere bomen. 3: struiken. 4: kruiden. 5: ondergrondse gewassen. 6: bodembedekkers. 7: klimmers.
Zelf aan de slag.
PUUR Permacultuur verzorgt een ontwerpcursus speciaal voor mensen die zelf de kneepjes van het vak willen leren. De ontwerpcursus voedselbos en eetbare tuin begeleid je van A tot Z in het maken van een ontwerp en geeft adviezen in de realisatie van je ontwerp. Boordevol kennis, zeer uitgebreide plantenlijst, professionele begeleiding door meerdere experts, een nuttig netwerk en als eindresultaat een ontwerp met beplantingsplan.
Daarnaast kun je op eigen houtje de online voedselbos cursus volgen. Deze cursus geeft je inzicht, kennis en praktijkvoorbeelden over de in’s en out’s van voedselbossen. Een aanrader! Je krijgt een heel jaar toegang tot de online leeromgeving met al het film materiaal. Een levendige online cursus met een online community als kers op de taart.
