Mediterraans voedselbos

Een Mediterraans voedselbos, hoe zit dat?

De vraag wordt vaker gesteld; ‘hoe zit het met het beginnen van een Mediterraans voedselbos?’

Terwijl sommige mensen bezig zijn met het opzetten van voedselbossen in Nederland zoeken anderen het toch liever wat warmer op in Spanje, Portugal of Zuid-Frankrijk (en ik snap ze volledig). Maar hoeveel verschilt zo’n voedselbos in een zuidelijker klimaat met een Nederlands voedselbos en waar dien je rekening mee te houden? Dat ontdekken we in dit blogartikel!

Een Mediterraans bosecosysteem

Een mediterraan klimaat verwijst naar de klimaatzone rond de Middellandse Zee. Denk aan plekken als Zuid-Frankrijk, Spanje, Portugal, Griekenland, Turkije en Syrië. Deze klimaatzone komt echter ook voor buiten het Middellandse Zee gebied. Bijvoorbeeld in Californië, Chili, het zuiden van Australië en het gebied rond Kaap de Goede Hoop.

Kenmerkend aan dit gebied zijn de droge zomers die weer afgewisseld worden door heftige neerslag in het najaar.

De bossen in dit gebied hebben vaak een hoge biodiversiteit en kennen zowel loofbomen als naaldbomen. Veel planten die hier inheems groeien zijn goed aangepast op periodes van langdurige droogte, het is dus goed om hier in je voedselbosontwerp rekening mee te houden.

Karakteristieke planten in dit gebied zijn o.a. kurkeiken, steeneiken, dennen, olijfbomen, citrusbomen, duindoorns, struikhei en uiteraard de bekende Mediterrane kruiden zoals tijm, rozemarijn en lavendel.

Dieren die je in dit ecosysteem tegen kunt komen zijn o.a. wilde zwijnen, vossen, konijnen, reeën, edelherten, roofvogels zoals arenden en op sommige plekken wolven.

Een voedselbos beginnen?

Ben je geïnteresseerd in het starten van een voedselbos? Dat is leuk om te horen! Hoe meer hoe beter 🙂

Onze online voedselboscursus biedt een goede basis over het ontwerp, beheer en de aanleg van voedselbossen. Of je nu aan de slag gaat in Nederland, Portugal of Costa Rica, deze online cursus neemt je mee in verschillende aspecten die overal belangrijk zijn zoals biodiversiteit, bodemverbetering en hoe je meebeweegt met natuurlijke successie.

Hoe verschilt een voedselbos in het mediterraanse klimaat van een Nederlands voedselbos?

Alhoewel we de laatste tijd steeds drogere zomers in Nederland zien, is de zomer in het Middellandse Zeegebied een stuk droger. Het opslaan en opvangen van water is dus nog belangrijker in een Mediterraans voedselbos dan in een Nederlands voedselbos.

Door de warmere zomers kun je ook ander plantgoed aanplanten dan in Nederland. Denk bijvoorbeeld aan olijfbomen, citroenen, sinaasappels, nectarines en soms zelfs avocado’s.

De grond in dit gebied bestaat vaak uit zand en soms zelfs kiezels, je kunt overwegen om bijvoorbeeld een rotsentuin in je ontwerp te verwerken, waar dit in Nederland geen natuurlijk voorkomend ecosysteem zou zijn.

Door de droge zomers groeit het plantgoed minder snel in deze gebieden, ook is de kroonlaag vaak minder hoog.

Een grote uitdaging ter vergelijking met het beheren van een voedselbos in Nederland is het omgaan met verwoestijning en bosbranden, hier volgt meer over in het artikel.

Omgaan met verwoestijning

Landen als Spanje en Portugal lopen tegen een probleem aan: verwoestijning. Door de huidige verandering van het klimaat, industriële landbouw en ontbossing beginnen steeds meer rijke ecosystemen in woestijnen te veranderen. Verwoestijning komt doordat mineralen niet goed worden vastgehouden in de bodem, hierdoor spoelen ze de bodem uit tijdens regenbuien, zo wordt de grond steeds minder vruchtbaar.

Deze verwoestijning heeft diverse oorzaken zoals:

Het gebruik van zware machines op het land.
Het toepassen van monocultuur.
Ontbossing.
Ontginning.
Overbegrazing van vee.
Versnippering van de natuur waardoor grazers niet meer kunnen rondtrekken en één gebied gaan over begrazen.

Voedselbossen zijn hier een oplossing op, door te werken met een polycultuur van planten, het aanbrengen van organisch materiaal en mulch in de bodem en het aanplanten van penwortelaars worden mineralen en water weer goed vastgehouden in de grond. Het is dus van groot belang om weer een gezonde bodem te creëren met veel organisch materiaal.

Check hier de video van ‘The Dutch Farmer’ die hier een voedselbos aanplant op verschillende swales om optimaal water op te vangen. Swales zijn handig om uitdroging van het land te voorkomen, water op te vangen tijdens hevige regen en uitspoeling van mineralen tegen te gaan. P.S. de video’s van the Dutch Farmer zijn een grote aanrader voor iedereen met interesse in voedselbossen, homesteads en moestuinen in Portugal.

Werken met swales

Zoals te zien in bovenstaande video zijn swales een handige manier om met de verwoestijning en droge zomers om te gaan in een Mediterraans gebied.

Door swales te gebruiken op je land kun je enorm efficiënt met water omgaan op je land en creëer je ook nog eens allerlei microklimaatjes die de biodiversiteit weer verhogen.

Korte uitleg van permacultuur goeroe Geoff Lawton over hoe swales werken.

Bosbrand als gevaar voor jouw voedselbos

Bosbranden zijn een natuurlijk fenomeen. Sommige planten zijn hier erg goed op aangepast, dit noemen we pyrofyten. Er bestaan zelfs bomen die pas uitzaaien na de hitte van een bosbrand.

Het is goed om in gebieden waar regelmatig een bosbrand voorkomt, hier rekening mee te houden in het ontwerp. Zo kun je gebruik maken van boomsoorten die hier beter tegen kunnen. Dit zijn vaak soorten met een dikke bast, dichte kronen, vlezige of waterige bladeren en planten die een hoog zoutgehalte bevatten. Wanneer je gebruik maakt van bomen die makkelijker brandbaar zijn, is het verstandig deze niet dicht bij elkaar te planten en hier bomen tussen te zetten, die beter tegen vuur kunnen.

Ook is het goed om te weten waar wind vaak vandaan komt, waar water te vinden is en een padenstructuur te ontwerpen waarmee het vuur sneller te ontsnappen is.

Daarnaast kan het handig zijn een waterelement in je voedselbos te ontwerpen, niet alleen maar voor biodiversiteit en wateropslag, maar ook om eventueel water vandaan te halen indien nodig.

Vuurbestendigere voedselbossoorten zijn o.a.:

Vijg
Moerbei
Tamme kastanje
Aardbeiboom
Laurierkers
Cypres
Diverse eiken

In bovenstaande video wordt een goed ontwerp geschetst van een permacultuur landgoed waar rekening is gehouden met ‘wildfire defense’.

Soorten die je kunt gebruiken in je mediterraans voedselbos

Zoals eerder vermeld, werk je in het Mediterrane voedselbos met andere planten dan in een Nederlands voedselbos, maar ook met een aantal overeenkomende soorten.

Hieronder vind je een korte lijst met soorten waarmee je zou kunnen werken, gecategoriseerd in de juiste lagen. Uiteraard kun je nog met véél meer planten werken dan onderstaande lijst.

Kroon & boomlaag