Biodiversiteit zorgt voor veerkracht in het voedselbos

Wat is biodiversiteit en waarom is dit belangrijk in een voedselbos?

Biodiversiteit… Het is ondertussen een modewoord. Maar wat is het eigenlijk?

Biodiversiteit is simpelweg de variatie aan leven binnen een bepaald gebied. Denk hierbij aan alle verschillende organismen die binnen dit gebied leven maar ook aan de genetische variatie binnen populaties. En de variatie in begroeiingstypes.

Al deze variatie zorgt voor balans in de natuur. Een land met alleen maar gras zou geen evenwicht bieden bijvoorbeeld. Biodiversiteit houdt de bodem gezond, populaties stabiel en kringlopen intact. Als de natuur deze balans verliest kan het grote gevolgen hebben, soorten sterven uit, landschappen raken verloren, maar ook steeds meer bronnen van voedsel, medicijnen en grondstoffen raken verloren. In principe zijn we ook deel van de biodiversiteit, ook wij hangen af van deze balans.

Een voedselbos heeft de potentie om biodiversiteit te verhogen, de verschillende lagen en polycultuur bieden een leefbaar habitat voor veel soorten. Maar naast het verhogen van biodiversiteit zetten we in een voedselbos de waarde van deze diversiteit in om er een zelfregulerend systeem van te maken (zonder deze biodiversiteit uit te putten). Zo laten we de insecten bestuiven, vogels en kleine roofdieren voeren het plaagbeheer uit, diverse planten verbeteren de bodemstructuur en ga zo maar door. Hierdoor kunnen wij als luie voedselbosboeren achterover leunen terwijl de oogst als het ware voor het plukken is, we hoeven niet te spuiten, frezen, ploegen etc. Zo laten we een gebied achter met hoge waarde voor mens en natuur.

We spreken over een biodiversiteitscrisis.

De globale biodiversiteit loopt in gevaar. Door overbevissing, ontbossing, verstening, monocultuur en klimaatverandering raken steeds meer soorten hun habitat kwijt, dit heeft als gevolg dat de soortenrijkdom en de genetische variëteit enorm afnemen, de natuur verliest haar balans.

In een gezond ecosysteem zijn overal verbindingen te vinden tussen verschillende organismen, deze verbindingen zorgen voor een veerkrachtig systeem, wanneer een ecosysteem diverse soorten verliest, verliest het ook de verschillende verbindingen en functies die gedragen werden door dit soort.

Zo verliezen we bijvoorbeeld steeds meer sleutelsoorten. Deze soorten dragen belangrijke functies voor ecosystemen. Denk bijvoorbeeld aan diverse vlinders en bijen welke de functie dragen om ons voedsel te bestuiven. Ook verschillende regenwormen in Nederland dragen een sleutelfunctie voor het gezond houden van de bodem. Ook sommige planten dragen een habitat voor specifieke soorten, zo heb je waardplanten voor specifieke vlindersoorten, zonder deze waardplanten zullen deze vlindersoorten ook uitsterven, waardoor er minder bestuiving in ecosystemen zal plaatsvinden.

Andere sleutelsoorten hebben dan weer een functie in het bestrijden van plagen, lievenheersbeestlarven eten bladluizen en sluipwespen parasiteren op de rupsen van het koolwitje.

Een groot probleem hiervan is het verlies van sleutelsoorten. Deze soorten dragen belangrijke functies voor ecosystemen. Denk bijvoorbeeld aan diverse vlinders en bijen welke de functie dragen om ons voedsel te bestuiven. Ook verschillende regenwormen in Nederland dragen een sleutelfunctie voor het gezond houden van de bodem.

Ook hebben deze sleutelsoorten een functie in het bestrijden van plagen, lievenheersbeestlarven eten bladluizen en sluipwespen parasiteren op de rupsen van het koolwitje.

In deze video wordt op interessante wijze uitgelegd hoe biodiversiteit en verschillende sleutelsoorten een rol spelen in plaagbeheer.

Voedselbos draagt bij aan biodiversiteit.

De huidige landbouwmethodes nemen risico’s mee voor de biodiversiteit. Akkers met monoculturen bieden geen habitat voor veel vogels, amfibieën, insecten en zoogdieren. Dit verlies aan habitat heeft gezorgd voor een flinke afname van veel soorten, hierdoor is de Nederlandse natuur uit haar natuurlijke balans. Het resultaat hiervan is dat plagen en plantenziektes makkelijker toe kunnen slaan, de natuurlijke vijanden van deze ziektes en plagen komen niet of bijna niet meer voor, het bodemleven is gebrekkig aan biodiversiteit en ook belangrijke dieren die een rol spelen als natuurlijke vijand van verschillende plaagdieren komen niet of nauwelijks voor.

In de permacultuur streven we ervoor om eetbare landschappen in te richten die de biodiversiteit en het landschap niet uitputten, maar juist versterken. Dit doen we o.a. door te werken met een grote variatie aan gewassen.

Door in je voedselbos te werken met een grote variëteit geef je meer soorten de kans op een leefbaar habitat, zo verhoog je de biodiversiteit. Dezelfde sleutelfuncties die in een regulier bos te vinden zijn, wil je eigenlijk ook in je voedselbos terug zien.

Door microklimaten te benutten en te creëren kun je de biodiversiteit verhogen. Denk hierbij aan poelen, struweel hagen, hoogteverschillen etc.

Voedselbos Ketelbroek is een goed voorbeeld om aan te tonen dat voedselbossen de biodiversiteit verhogen. Dit bos, dat in 2009 nog een kale mais akker was, heeft ondertussen een biodiversiteit die erg vergelijkbaar is met natuurgebieden in de omgeving. Er zijn zelfs dassen, bevers, wezels en vuurvliegjes gesignaleerd.

Alles heeft een functie in het voedselbos.

Tijdens het ontwerpen van een voedselbos kun je dus gaan onderzoeken welke functies verschillende planten dragen en hoe dit je voedselbossysteem kan verbeteren. Zo kun je bijvoorbeeld brandnetels laten staan, deze zijn waardplanten voor verschillende vlindersoorten en bieden nestgelegenheid voor verschillende vogels, zoals de nachtegaal. Maar ook de fruitbomen bieden verschillende functies, er groeit eetbaar fruit aan, de bloemen bieden nectar voor insecten, de boom biedt een plek om te rusten en nesten te bouwen, daarnaast staat de boom ook in verbinding met tal van organismen in de bodem.

Ook de fauna in je voedselbos draagt verschillende functies, egels en vogeltjes eten slakken, de bijen en vlinders bestuiven je eetbare planten, boommarters eten muizenplagen en ga zo maar door. Eigenlijk heeft al het leven in je voedselbos een functie. Zo creëer je veerkracht.

Hoe creëer je meer biodiversiteit in je voedselbos?

Zoals eerder genoemd is het belangrijk om een grote diversiteit aan planten met een grote diversiteit aan functies te hebben in je voedselbos. Maar… een andere heel belangrijke factor is geduld, natuurlijke processen hun gang laten gaan, de boel de boel laten, zo zul je zien dat door middel van natuurlijke processen de biodiversiteit steeds toeneemt, ook zul je zien dat deze natuurlijke processen door de tijd heen je vriend zullen zijn.

Uiteraard kun je nog meer doen om een hogere biodiversiteit in je voedselbos te bereiken. Je kunt bijvoorbeeld water op je terrein introduceren, water geeft leven en is daarom in vrijwel, in korte tijd zal je de biodiversiteit rond het water enorm zien toenemen. Ook wordt er in de permacultuur veel gewerkt met randen. Randen tussen verschillende landschapstypes zijn vaak plekken waar soorten uit beide ecosystemen samenkomen, echte biodiversiteit-hotspots dus, bosranden hebben vaak een hogere biodiversiteit dan het centrum van een bos.

Je zou bijvoorbeeld ook dood hout in je voedselbos kunnen verzamelen en hier een takkenril mee mee maken, deze zijn erg geliefd bij insecten, amfibieën, vogels en zelfs schimmels. Door met wijkers en blijvers te werken kun je er voor kiezen om na een paar jaar de wijkers te ringen, zodat ze afsterven en nog een tijd rechtop blijven staan als dood hout, deze palen aan doodhout zitten vol met leven.

Uiteraard zijn er nog veel meer manieren om voor een verhoogde biodiversiteit in je voedselbos te zorgen, denk bijvoorbeeld aan nestkastjes, vogelhuisjes, vleermuizenkastjes, insectenhotels, broedhopen en nog veel meer.